Του Κουκουρή Κωνσταντίνου, μέλους του ΣΕΟ Θεσσαλονίκης
Προκειμένου να κατανοήσουμε τα μεγάλα προβλήματα προσανατολισμού με τα οποία μπορεί ο ορειβάτης να έρθει αντιμέτωπος στο βουνό θα αναφέρουμε μερικά παραδείγματα. Το ακόλουθο περιστατικό είναι χαρακτηριστικό των μεγάλων προβλημάτων προσανατολισμού που μπορεί να συναντήσει κανείς στο βουνό σε περίπτωση κακοκαιρίας. Πατέρας με τέσσερα ανήλικα παιδιά αποφάσισε να ανεβεί στον Μύτικα του Ολύμπου χωρίς να υπολογίσει την επερχόμενη κακοκαιρία. Έπεσαν σε χιονοθύελλα και διανυκτέρευσαν υπό ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες, που έφταναν και τους -6οC με μοναδική προστασία τα σακίδιά τους τα οποία αναγκάσθηκαν να κάψουν για να ζεσταθούν. Προηγουμένως έχασαν τον προσανατολισμό τους στην προσπάθειά τους να ανέβουν στο οροπέδιο των Μουσών σε ύψος 2.700 μ. «Ήταν αδύνατο, δεν βλέπαμε τίποτα μπροστά μας, είχε ομίχλη, χάθηκαν τα σημάδια» είπε ο 40χρονος πατέρας. Μέσα σε χιονοθύελλα είναι εύκολο να χάσει κανείς το μονοπάτι (Τα Νέα 14 Μαίου 2001).
Σε άλλο περιστατικό φαίνεται ότι όσο έμπειρος ορειβάτης κι αν είναι κανείς ο πανικός είναι κακός σύμβουλος για τον προσανατολισμό. Τραγική κατάληξη είχε η εκδρομή δεκαεπτά υπαλλήλων ιδιωτικής τράπεζας από την Αθήνα και δύο φίλων τους στον Ερύμανθο. Λίγα λεπτά αφότου έφτασαν στην κορυφή του βουνού και ενώ είχε αρχίσει να ξεσπά καταιγίδα, χτυπήθηκαν από δύο κεραυνούς με αποτέλεσμα μία κοπέλα να σκοτωθεί επιτόπου, μία να χαροπαλεύει και άλλοι επτά να τραυματισθούν. Η ομάδα αποτελούνταν από έμπειρους ορειβάτες οι οποίοι περίπου μία φορά τον μήνα ανέβαιναν στο βουνό. Μετά τους κεραυνούς οι περισσότεροι ορειβάτες πάνω στον πανικό τους άρχισαν να τρέχουν προς τα κάτω για να απομακρυνθούν από την κορυφή. Ένας από τους ορειβάτες, στην προσπάθειά του να φύγει, έχασε τον προσανατολισμό του, βγήκε από τα χαρτογραφημένα μονοπάτια και χάθηκε τρέχοντας μέσα στο δάσος[1]. Σύντομα βρέθηκε να περιπλανιέται στο δάσος, σε εξαιρετικά δύσβατη περιοχή και πολύ μακριά από τους υπόλοιπους ορειβάτες της ομάδας του. Η περιοχή που είχε κινηθεί ο ορειβάτης ήταν εξαιρετικά δύσβατη ενώ η ομίχλη και η συνεχής βροχή δεν επέτρεπε στα σωστικά συνεργεία να κινηθούν γρήγορα. «Πολύ γρήγορα ο 30χρονος τραπεζικός είχε απομακρυνθεί τόσο, ώστε να μη μπορεί ούτε ο ίδιος να γυρίσει σε μονοπάτι και να επιστρέψει στην περιοχή Τσαμπουρνιά του Ερύμανθου, όπου είχαν αφήσει τα αυτοκίνητά τους, αλλά ούτε και να εντοπιστεί από τα σωστικά συνεργεία. Γύρω στις τέσσερις και μισή το απόγευμα της Κυριακής, 4 ώρες δηλαδή μετά την τραγωδία, ο ορειβάτης βρέθηκε σε σημείο που το κινητό του τηλέφωνο είχε «σήμα». Επικοινώνησε τότε με την Πυροσβεστική Υπηρεσία στην Πάτρα, αλλά δεν κατάφερε να περιγράψει που βρισκόταν. Έτσι, το βράδυ της Κυριακής και ενώ οι ώρες κυλούσαν δραματικά για τον 30χρονο άνδρα μέσα στο δάσος, τα σωστικά συνεργεία επικοινώνησαν με το τεχνικό τμήμα της Cosmote, και ζητήθηκε να εντοπιστεί από ποια «κυψέλη» είχε γίνει το τελευταίο τηλεφώνημα του ορειβάτη. Η Cocmote απάντησε πως το τηλεφώνημα προερχόταν από τη νοτιοδυτική πλευρά του Ερύμανθου, όπου έχει κάλυψη η εταιρία και όχι από τη βορειοανατολική που θα ήταν η «λογική» πορεία του ορειβάτη και όπου γίνονταν οι έρευνες. Στις 11.30 το πρωί ο ορειβάτης τηλεφώνησε για μία ακόμη φορά στην Πυροσβεστική. Το τηλεφώνημά του, όμως, αρχικά θεωρήθηκε φάρσα. Ωστόσο, οι πυροσβέστες ζήτησαν και πάλι από την Cosmote να επιβεβαιώσει ότι η κλήση είχε γίνει αφενός από το κινητό του ορειβάτη και αφετέρου το σημείο από το οποίο έγινε το τηλεφώνημα. Η εταιρεία επιβεβαίωσε τον αριθμό και απάντησε και πάλι πως είχε γίνει από την νοτιοδυτική πλευρά του βουνού, όπου υπάρχει κάλυψη. Έτσι, οι διασώστες επικοινώνησαν στη συνέχεια με τον ορειβάτη, ο οποίος περιέγραψε όπως μπορούσε το σημείο στο οποίο βρισκόταν. Από τα όσα μπόρεσε να περιγράψει, τα σωστικά συνεργεία κατάφεραν τελικά να τον εντοπίσουν 30 χλμ από τον Ώλενο, νοτιοδυτικά». Ο Μηνάς Σακιώτης έμεινε επί 15 ώρες καθηλωμένος κάτω από ένα βράχο, σε υψόμετρο 2000. «Δεν μπορούσα να κάνω ούτε ένα βήμα», ανέφερε εξαντλημένος ο 30χρονος ορειβάτης, ο οποίος εντοπίστηκε σε δύσβατη περιοχή του Ερύμανθου. «Όταν χτύπησε το τηλέφωνο απόγευμα, είδα τον ήλιο που έδυε και τους είπα ότι βρισκόμουν κάπου δυτικά και πως στο βάθος φαινόταν κάποιο χωριό». Ο ορειβάτης, χτυπημένος από τον κεραυνό στο πόδι, χάθηκε από την ομάδα δίχως να ξέρει που πηγαίνει. Πολλές φορές κινδύνευσε να πέσει σε βράχους, αλλά κατάφερε να φθάσει κοντά σε μια ρεματιά. Έπινε βρόχινο νερό και περίμενε κάποια βοήθεια αλλά, όπως λέει, δεν ήλπιζε ότι θα σωθεί. Η Cocmote με τη βάση δεδομένων και τον ψηφιακό χάρτη που έχει στην διάθεσή της εντόπισε την χαράδρα όπου βρίσκονταν ο ορειβάτης και οδήγησαν στην περιοχή τις ομάδες διάσωσης.
Η τεχνολογία που διαθέτουν οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, αποδεικνύεται σωτήρια για τη διάσωση ατόμων που είτε έχουν αποκλειστεί λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών, είτε έχουν χάσει τον προσανατολισμό τους και έχουν χαθεί. Κάτι τέτοιο συνέβη με τους σουηδούς σκιέρ που είχαν χαθεί στη Βασιλίτσα Γρεβενών, και ενός Έλληνα ορειβάτη στην Πάρνηθα. Όλοι τους εντοπίστηκαν χάρη στις προσπάθειες τεχνικών εταιρείας κινητής τηλεφωνίας και ειδικότερα της Cosmote, στις συγκεκριμένες περιπτώσεις. Όπως έγινε γνωστό και στις δύο περιπτώσεις, οι ορειβάτες που βρίσκονταν σε κίνδυνο κάλεσαν τον Ευρωπαϊκό Αριθμό Έκτακτης Ανάγκης, 112, μέσω του δικτύου της Cosmote (www.offroader.gr Retrieved on April 26, 2012). Το Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας, σε συνεργασία με τις τοπικές Αρχές, ζήτησαν τη συνδρομή των τεχνικών της εταιρείας κινητής τηλεφωνίας, οι οποίοι σε ελάχιστο χρόνο παρείχαν πληροφορίες για το γεωγραφικό πλάτος και μήκος, την ακτίνα κάλυψης του σταθμού βάσης από τον οποίο δρομολογήθηκε η κλήση και την εκτιμώμενη απόσταση του καλούντος από τον σταθμό.
«Χάρη σ’ εσάς ζούμε και παντρευόμαστε στην Πράγα» έγραψαν δύο Τσέχοι στους διασώστες τους το καλοκαίρι του 2009. Οι δύο διασώστες Γιώργος Σμπυράκης και Σταύρος Μπλυμάκης κατάφεραν να εντοπίσουν τους δύο Τσέχους που είχαν εγκλωβιστεί σε δυσπρόσιτη πλαγιά των Λευκών Ορέων στα Χανιά για 36 ώρες και είχαν ήδη μείνει χωρίς φαγητό και νερό[2]. Κάνοντας πεζοπορία στο φαράγγι του Ελιγά οι Τσέχοι έχασαν τον προσανατολισμό τους. Εντοπίσθηκαν όμως από δύο ντόπιους διασώστες, οι οποίοι έχουν καταφέρει να χαρτογραφήσουν τις απόκρημνες χαράδρες του βουνού. Οι δύο Τσέχοι είχαν ξεκινήσει από το Λουτρό Σφακιών και επιχείρησαν να φτάσουν στην έξοδο του φαραγγιού της Σαμαριάς στην Αγία Ρούμελη. Έχασαν όμως τον προσανατολισμό τους. Το βράδυ του Σαββάτου και ενώ είχαν περιπλανηθεί μάταια επί ώρες , αποφάσισαν να παραμείνουν εντός τους φαραγγιού και ξεκίνησαν και πάλι την πορεία τους την επομένη, όμως είχαν χάσει το μονοπάτι. Έτσι το μεσημέρι βρέθηκαν σε ένα πολύ απόκρημνο σημείο από όπου δεν μπορούσαν να κινηθούν ούτε εμπρός ούτε πίσω. Τα νερό τους και το φαγητό τους είχαν τελειώσει και έτσι αποφάσισαν να επικοινωνήσουν με το κινητό τους με το τηλέφωνο ανάγκης το 112. Ο εντοπισμός των δύο έγινε χάρη στο GPS το οποίο οι δύο άντρες χειρίζονται άψογα. Η επιστροφή διήρκεσε 6 ώρες, ενώ αν οι συνθήκες ήταν ομαλές θα κάναμε δύο.
Ο Βρετανός εξερευνητής Πέν Χάντοου 41 ετών κατ’ επανάληψη χρειάσθηκε να κολυμπήσει στα παγωμένα νερά σέρνοντας πίσω του το έλκηθρο του με τα εφόδια του που ζύγιζε 148 κιλά[3]. Μετά από 64 μέρες ταξιδιού κατάφερε να φθάσει στο Βόρειο Πόλο. Όταν είδε μπροστά του φρέσκα ίχνη ανθρώπων σε απόσταση 120 χλμ. από τον Πόλο δεν πίστευε στα μάτια του. Τα ίχνη ήταν δικά του και είχε κάνει κύκλους επειδή πρόσκαιρα έχασε τον προσανατολισμό του. Ευτυχώς είχε πάνω του συσκευή GPS. Και η ομάδα υποστήριξης του έστελνε κανονικά τις συντεταγμένες. Σε κάποια άλλη στιγμή έσπασε ο πάγος και κολύμπησε στο νερό. Έχασε όμως το ένα του σκί. Έτσι υποχρεώθηκε να συνεχίσει το υπόλοιπο ταξίδι του περπατώντας αντί να γλυστρά.
Δύο Αμερικανοί πεζοπόροι έκαναν πεζοπορία πάνω στα βουνά του Ιράκ και χάθηκαν περνώντας έτσι στο Ιράν[4]. Συνελήφθησαν από τις Ιρανικές αρχές τον Ιούλιο του 2009 ως ύποπτοι για κατασκοπεία. Καταδικάσθηκαν σε οχτώ χρόνια φυλάκιση με την κατηγορία της κατασκοπίας. Μετά από δύο χρόνια στη φυλακή αφέθηκαν ελεύθεροι μετά την καταβολή τεράστιας εγγύησης από το Ομάν. Πιθανώς ένα λάθος προσανατολισμού στο βουνό να τους κόστισε μία μεγάλη ταλαιπωρία αν και κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για την πραγματική αλήθεια. Πρόσφατα λόγω κακών καιρικών συνθηκών δύο Έλληνες στρατιωτικοί έχασαν τον προσανατολισμό τους και βρέθηκαν σε Τουρκικό έδαφος. Δυστυχώς κατέληξαν στις Τουρκικές φυλακές.
Άλλοι ορειβάτες υπήρξαν λιγότερο τυχεροί. Ο Μπάμπης Τσουπράς προχώρησε μόνος του προς την κατάκτηση της κορυφής ενώ ο συνορειβάτης του Π. Κοτρονάρος αποφάσισε κάποια στιγμή να υποχωρήσει γιατί ένοιωσε ότι δεν γίνεται να επιβιώσει. Ο συνορειβάτης του Γιάννης Θεοχαρόπουλος (1999, σ. 17-22) αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο Τσουπράς προχωρεί μονάχος του, εξάλλου ήξερε καλά ότι οποιοσδήποτε πάνω από τα 7500μ. είναι μοναχός του. Μια γιαπωνέζικη αποστολή τον βλέπει με το τηλεσκόπιο λίγο κάτω από την κορυφή. Κανείς πια δεν τον ξαναβλέπει. Ήξερε ότι ο καιρός χαλάει κάθε απόγευμα στο βουνό. Όμως ήξερε ότι κάθε βράδυ φτιάχνει, τον είχε παρακολουθήσει αρκετό καιρό. Ξεκίνησε αργά και ήξερε ότι θα είναι μοναχός του καθώς και ότι θα τον πιάσει η απογευματινή καταιγίδα. Ξέσπασε όμως απρόβλεπτη κακοκαιρία που κράτησε τρείς ημέρες. Ήταν αδύνατο να επιβιώσει οποιοσδήποτε από αυτήν χωρίς τροφή, νερό και κατάλυμα στα 8000μ. Ο θάνατος δεν του επέτρεψε να παίζει άλλο μαζί του. Ο θάνατος μπορούσε να νικήσει μόνο τον Μπάμπη δεν μπορούσε να τον φοβίσει. Ο Μπάμπης πέρασε τη διαχωριστική γραμμή. Πήγε πέρα από τα όρια. Σίγουρα δεν σκόπευε να πεθάνει. Χάθηκε σένα μέρος φονικό, άγριο, αφιλόξενο, με άστατες καιρικές συνθήκες, ισχυρούς ανέμους και χαμηλές θερμοκρασίες, όπως θα το χαρακτήριζε οποιοσδήποτε απλός άνθρωπος. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της επιτυχίας και της αποτυχίας, του πραγματικού κα του ακατόρθωτου, της λογικής και του ρίσκου, της ζωής και του θανάτου είναι μερικές φορές πολύ λεπτή σχεδόν αόρατη».
Γαλλίδα περιβαλλοντολόγος 37 χρονών χάθηκε στον Όλυμπο[5]. Βοσκός υποστήριξε ότι την είδε να ξεκινά την ανάβαση χωρίς τον απαιτούμενο εξοπλισμό κάτω από βαρύ ουρανό. Της ζήτησε να επιστρέψει βλέποντας τον βαρύ ουρανό αλλά εκείνη συνέχισε. Είχε έρθει στην Ελλάδα με ένα Γάλλο φίλο της, τον οποίο χώρισε στην Ελλάδα και συνέχισε να περιπλανιέται σε διάφορες περιοχές της χώρας, αρχικά ακολουθώντας έναν Έλληνα και στη συνέχεια μόνη της. Ήθελε να ανέβει έως το καταφύγιο Χρήστος Κάκαλος σε υψόμετρο 2600 μ. από την Καρυά Ελασσόνας και να κατέβει κάθετα στο Λιτόχωρο. Οι κάτοικοι προσπάθησαν να την αποτρέψουν επισημαίνοντας πώς το εγχείρημα είναι πολύ επικίνδυνο για μία γυναίκα χωρίς τον ακατάλληλο εξοπλισμό και μάλιστα κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες με πυκνή ομίχλη Οκτώβριο μήνα. Όμως η φυσιολάτρης αγνόησε τις προειδοποιήσεις. Το ερώτημα είναι γιατί; Μήπως βρισκόταν σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση εξαιτίας του χωρισμού της; Μήπως δεν έλαβε υπόψη την κακή σήμανση των μονοπατιών και χάθηκε; Μήπως υπερεκτίμησε τις δυνάμεις της;
Σε τραγωδία κατέληξε η εξόρμηση στις πλαγιές του όρους Μπέλες για έναν 36χρονο ορειβάτη από το Κιλκίς, όταν απομακρύνθηκε από την 11μελή ομάδα ορειβατών και χάθηκε στις απόκρημνες χαράδρες του βουνού[6]. Η ορειβατική παρέα ξεκίνησε από τα Άνω Πορόϊα με σκοπό να ανέβει το όρος Μπέλες. Λίγες ώρες αργότερα και μέσα σε σφοδρή χιονοθύελλα τέσσερα μέλη έχασαν τον προσανατολισμό τους και εγκλωβίστηκαν σε ένα εγκαταλελειμμένο φυλάκιο του στρατού από όπου ανασύρθηκαν σώοι. Σύμφωνα με άλλη περιγραφή οι ορειβάτες που έχασαν τον προσανατολισμό τους ήταν εννέα[7]. Μετά τα μεσάνυχτα βρέθηκαν οι 4 από τους 7 ορειβάτες. Τα ίχνη του 36χρονου χάθηκαν για περισσότερες από 24 ώρες. Την επομένη μέρα ο άτυχος ορειβάτης εντοπίστηκε νεκρός τα ξημερώματα σε απόκρημνη χαράδρα, σε υψόμετρο 1600 μέτρων, από κυνηγό. Μόλις έγινε αντιληπτή η απουσία του αργά το απόγευμα της ίδιας μέρας ειδοποιήθηκαν οι αρχές του νομού και ξεκίνησε άμεσα μία μαραθώνια επιχείρηση διάσωσής του χωρίς, ωστόσο, αποτέλεσμα, λόγω του δύσβατου της περιοχής και της σφοδρής κακοκαιρίας. Σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις ο θάνατος του ορειβάτη οφείλεται σε υποθερμία. Το ίδιο απόγευμα που έγινε η ανάβαση, ένας δεύτερος ορειβάτης κινδύνεψε να χάσει τη ζωή του, όταν έχασε τον προσανατολισμό του και απομακρύνθηκε από την 11μελή ομάδα. Στάθηκε, όμως, τυχερός καθώς εντοπίστηκε άμεσα από κυνηγό. Το συμπέρασμα στο οποίο θα μπορούσε να καταλήξει κανείς είναι ότι μέσα σε δύσκολες καιρικές συνθήκες είναι εύκολο να χαθεί κάποιος.
[1] Ρεπορτάζ στα Νέα 14 Μαϊου 2001. Οι κεραυνοί σκόρπισαν θάνατο και τρόμο στον Ερύμανθο)
[2] Χάρη σ’ εσάς ζούμε. Ρεπορτάζ του Γιώργου Κώνστα στα Νέα στις 18-8-2009.
[3] Το Βήμα 21 Μαϊου 2003. Πήγε με τα πόδια στο Βόρειο Πόλο.
[4] Άφησαν ελεύθερους τους δύο Αμερικανούς. Έθνος 22-9-2011.
[5] Ιγνατιάδης Βασίλης (2010). Θρίλερ με 37 χρονη αγνοούμενη στον Όλυμπο. Έθνος 25 Οκτωβρίου 2010. σ. 21.
[6] Έθνος 9 Ιανουαρίου 2012. Νεκρός ορειβάτης από κρυοπληξία.
[7] Ράμος Χρήστος, (2012). Η πολύτιμη επέμβαση κυνηγετικών και εθελοντικών ομάδων στην ανεύρεση του νεκρού ορειβάτη και τη διάσωση των υπολοίπων στο όρος Μπέλες. Περισκόπιο Περαίας, 2012, Φύλλο 230, σ. 4.
Ερύμναθος
Βόρειος Πόλος
Ελιγιά
Γαλλίδα
