Του Κωνσταντίνου Κουκουρή [1],
Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεοι. Μετα την τραγωδία στο Μάτι Αττικής (κοιτάξτε σε αλλο πρόσφατο αρθρο) θα πρέπει να ξαναθυμηθουμε τα γεγονότα της πυρκαγιας στην Παρνηθα. Από τα 38000 στρέμματα πυκνού δάσους της Πάρνηθας κάηκαν τα 20000. Οι ομορφιές και η πλούσια βλάστηση της Πάρνηθας έκαναν το γύρο του κόσμου κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων του 2004 καθώς στις πλαγιές της είχε διεξαχθεί το αγώνισμα της ορεινής ποδηλασίας. Την ίδια εποχή θρήνος και στην Αγιά Λάρισας για τους δύο κατοίκους της Λάρισας που έχασαν τη ζωή τους καθώς εγκλωβίστηκαν στις φλόγες. Θρήνος και για τους τρείς δασοπυροσβέστες που έχασαν τη ζωή τους καθώς εγκλωβίστηκαν στις φλόγες μέσα σε χαράδρα στο Ρέθυμνο.
Προληπτικά μέτρα και έξοδα για την προστασία.
Η πρόληψη θα πρέπει να υπερισχύσει της καταστολής. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ντάφης (2006), ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ «στην πρόληψη και όχι στην καταστολή πρέπει να πέσει μεγαλύτερο βάρος για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών στα δάση. Εδώ στην Ελλάδα κάνουμε το τελείως αντίθετο. Δεν εκτιμούμε αυτό που έχουμε, δεν το προστατεύουμε και σπεύδουμε μετά την καταστροφή να ανακοινώνουμε μέτρα. Ελάχιστα χρήματα διατίθενται για προληπτικούς λόγους. Είκοσι χιλιάδες ευρώ η αλλιώς μισό ευρώ για κάθε στρέμμα του εθνικού δρυμού της Πάρνηθας: αυτό το ποσό διατέθηκε από την περιφέρεια Αττικής στο Δασαρχείο της Πάρνηθας για τον καθαρισμό του δάσους και τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών εν όψει του καλοκαιριού[2]. Όπως όμως φάνηκε εκ του αποτελέσματος αυτά δεν ήταν αρκετά. Λανθασμένα οι κυβερνώντες διαβεβαίωναν τους πολίτες για τα απαραίτητα μέτρα. Λόγω των κλιματικών αλλαγών από τα τέλη χειμώνα και αρχές της άνοιξης οι υπουργοί διαβεβαίωναν τους πολίτες ότι έχουν λάβει μέτρα για να μην προκύψουν εκτεταμένες διακοπές στο ηλεκτρικό ρεύμα και να μην καούν, βοηθούσης της ξηρασίας, τα εναπομείναντα δάση.[3] Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Άμυνας την τελευταία δεκαετία αγοράσθηκαν 12 ελικόπτερα Απάτσι. Για κάθε ένα ελικόπτερο Απάτσι η Ελλάδα θα μπορούσε να αγοράσει τρία με πέντε πυροσβεστικά ελικόπτερα. Όπως επισημαίνουν οι Τσακίρης και Μώρου (2007) σε αποκαλυπτικό ρεπορτάζ αν είχαμε αγοράσει δέκα άρματα λιγότερα που κατά κοινή ομολογία δεν θα επηρέαζε στο παραμικρό την άμυνα της χώρας στα σύνορα μας, θα μπορούσαμε να είχαμε πάρει 170 πυροσβεστικά οχήματα η τέσσερα πυροσβεστικά ελικόπτερα.
Έλλειψη εξοικείωσης με το διάβασμα των δασικών χαρτών και κακή εκτίμηση της κατάστασης.
«Από την πρώτη μέρα της φωτιάς στα Δερβενοχώρια οι δασικοί προειδοποιούσαν την Πυροσβεστική να κλείσει έγκαιρα με δυνάμεις τους δύο δρόμους που οδηγούν στο φαράγγι της Φυλής. Δρόμοι μεγάλοι άνετοι και ο ένας πρόσφατα καθαρισμένος. Ο ένας από τα Δερβενοχώρια και ό άλλος που διατρέχει τον ορεινό όγκο από το βορρά στον νότο. Δεν τους άκουσαν. Γιατί; Διότι οι πυροσβέστες δεν ξέρουν την Πάρνηθα. Ούτε τους δασικούς δρόμους, αφού απαιτεί εξοικείωση το διάβασμα των δασικών χαρτών. Προτίμησαν να αποφύγουν οποιονδήποτε κίνδυνο εγκλωβισμού»[4]. Επίσης, ο υπεύθυνος διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας Δημήτρης Σπαθής επιβεβαίωσε τον κακό συντονισμό. «Δεν ήξεραν οι άνθρωποι τι να κάνουν. Δεν ήξεραν πως να μπούν στο δάσος, που να φτιάξουν ζώνες, πώς να κατευθύνουν τα αεροπλάνα». Όπως επεσήμανε ο υπεύθυνος προγράμματος της WWF Λατσούδης (2007) η έλλειψη χαρτών αλλά και η έλλειψη εξοικείωσης με το διάβασμα των δασικών χαρτών αποτελούν σημαντικά προβλήματα: «Η Πάρνηθα ακριβώς επειδή είναι κοντά στήν Αθήνα, έχει ένα πυκνό δίκτυο δρόμων, οι οποίοι όμως δεν αξιοποιήθηκαν κατά την πυρόσβεση. Πολύ βασικοί δρόμοι του δρυμού βρέθηκαν καμένοι εκατέρωθεν. Κανείς δεν σταμάτησε τη φωτιά εκεί. Τι νόημα έχουν οι αντιπυρικές λωρίδες αφού δεν τις χρησιμοποίησε κανένας; Χθές μας είπαν από το στρατό ότι για να φθάσουν σε ένα σημείο έκαναν βόλτες 2,5 ώρες, για τι δεν ήξεραν που βρίσκεται. Δεν υπήρχαν χάρτες της Πάρνηθας σε όλες τις ομάδες. Ήρθαν και οχήματα από μακριά που δεν ήξεραν την περιοχή. Η φωτιά αφέθηκε να περάσει από τα δύο σημεία–κλειδιά, εκεί ήταν το έγκλημα». Με άλλα λόγια η ύπαρξη αντιπυρικών λωρίδων δεν σημαίνει απολύτως τίποτε στην πράξη εάν οι δασοπυροσβέστες και οι εθελοντές δεν γνωρίζουν τις αντιπυρικές λωρίδες. Στο σημείο αυτό το άθλημα του προσανατολισμού μπορεί να παίξει αποφασιστικό ρόλο. Το orienteering είναι ένα δημοφιλές άθλημα στη Βόρεια Ευρώπη στο οποίο νέοι και ενήλικες βρίσκουν μεγάλη ευχαρίστηση μέσα από την πρόκληση της εύρεσης σταθμών ελέγχου σε όμορφες γεωγραφικές περιοχές, δάσους και βοσκοτόπων. Είναι ένα σπορ που παρέχει ευχαρίστηση σε όλα τα επίπεδα συναγωνισμού, αλλά όπου η τεχνική είναι ζωτικής σημασίας για να θριαμβεύσει ο αγωνιζόμενος πάνω στις δύσκολες λεπτομέρειες του χάρτη και του εδάφους και έτσι να ικανοποιηθεί πλήρως από τον αγώνα. Το orienteering είναι ένα άθλημα προσανατολισμού που χρησιμοποιεί ειδικά σχεδιασμένους και λεπτομερείς χάρτες. Όποιος συμμετέχει υποχρεούται να επισκεφθεί όλα τα σημεία ελέγχου στη σωστή σειρά. Τα σημεία ελέγχου είναι σημειωμένα πάνω στο χάρτη σαν κύκλοι και είναι πάντοτε χαρακτηριστικά του εδάφους που διακρίνονται. Θα πρέπει οι δασοπυροσβέστες να υποχρεούνται να παρακολουθήσουν μαθήματα προσανατολισμού στο δάσος.
Η προσπάθεια καθησυχασμού από την Πυροσβεστική μπορεί να λειτουργήσει αποπροσανατολιστικά. Όπως δήλωσε ένα μέλος του Ορειβατικού Συλλόγου Αχαρνών, «ήμασταν το βράδυ στο καταφύγιο του συλλόγου στη θέση Φλαμπούρι. Είχαμε μαζί μας 25 παιδιά του δημοτικού. Είδαμε τους καπνούς και ειδοποιήσαμε την πυροσβεστική. Μας είπαν ότι η φωτιά είναι μακριά. Και μας καθησύχασαν. Φύγαμε με δική μας πρωτοβουλία. Αν αργούσαμε λίγο δεν θα είχαμε διέξοδο θα είχαμε εγκλωβιστεί»[5].
Προστασία του περιαστικού δάσους, πράσινο για τους κατοίκους και ποιότητα ζωής.
Όπως δήλωσε ο ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός (2007) εφόσον ο προσανατολισμός του περιαστικού πρασίνου στο πολύπλοκο τοπογραφικό ανάγλυφο στο οποίο βρίσκονται πολλές πόλεις της Ελλάδας βρίσκεται απέναντι από το μέτωπο της αύρας, λειτουργεί σαν φίλτρο αερίων ρύπων και αιωρούμεων σωματιδίων. Η προστασία λοιπόν του περιαστικού δάσους όπως και κάθε δάσους, πρέπει να αποτελεί κύριο μέλημα και των κατοίκων και της πολιτείας γενικότερα.
Από το 1982 μέχρι το 1998 μόνο ένα στα 11 στρέμματα αναδασώθηκε στην Αττική και μόνο ένα στα οκτώ στην Ελλάδα. Μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2007 αποδεσμεύθηκαν 206 στρέμματα γης κυρίως στην Αττική για να μεταβληθούν σε τσιμέντο.[6] Αν γίνει πάρκο ο χώρος του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό 5400 στρέμματα τότε θα μπορούσαν τα 2,5 τ.μ. πρασίνου που αντιστοιχούν σήμερα ανά κάτοικο στην Αθήνα να γίνουν 4τ.μ. Με την προυπόθεση ότι δεν θα επικρατήσει και πάλι η αναπτυξιακή λογική περί αξιοποίησης των ελευθέρων χώρων. Τα γυμνά εδάφη της Πάρνηθας θα θερμαίνονται και θα ακτινοβολούν σε μία πρωτεύουσα που καλύπτεται μόλις 7% από πράσινο, όταν το Λονδίνο έχει για παράδειγμα 13% και η Ουάσινγκτον 50%[7]. Όπως επισημαίνει ο Χρυσόγελος (2007), «η πόλη, εξαιτίας της απουσίας πρασίνου και της κάλυψης των ρεμάτων, που ήταν αγωγοί κυκλοφορίας του ανέμου, λειτουργεί πλέον ως μεγάλος συσσωρευτής θερμότητας («αστικό θερμοκήπιο») τσιμέντο και άσφαλτος «βράζουν» κάνοντας τη ζωή μας εξαιρετικά δύσκολη. Για την υποβάθμιση της ζωής μας και του περιβάλλοντος, ευθυνόμαστε, ίσως σε διαφορετικό βαθμό, όλοι μας, μέσα από το μοντέλο ανάπτυξης και τον τρόπο ζωής που έχουμε υιοθετήσει». Η Αθήνα μέσα σε μιά δεκαετία έχασε το 4% των περιαστικών δασών της και αύξησε το τσιμέντο σε έκταση που αντιστοιχεί σε 18 φορές την έκταση του αεροδρομίου του Ελληνικού![8] Μόνο στη δεκαετία 1990- 2000 η επιφάνεια των αστικών περιοχών στην Αττική αυξήθηκε από 15,1% στο 18,1%.
Η σύνταξη δασικών χαρτών
Η κάλυψη των περιβαλλοντικών θεμάτων στις εφημερίδες έχουν υπερδιπλασιασθεί μέσα στη δεκαετία 1985-1995. Όπως τονίζει ο Καμπύλης (1995, σ. 815) «οι πολίτες οφείλουν να πιέσουν τις εφημερίδες, οι εφημερίδες οφείλουν να συμμορφωθούν (όποιες δεν το κάνουν είναι σίγουρο ότι θα εξαφανισθούν)». Ο δασολόγος Φραγκισκάκης (2007) προτείνει μεταξύ άλλων ως μέτρο αποτροπής των πυρκαγιών από ανθρωπογενή αίτια την κατάρτιση των δασικών χαρτών / δασολογίου και την κωδικοποίηση της δασικής νομοθεσίας. Σύμφωνα με το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας «το μόνο έργο το οποίο θα διασφαλίσει τις Δημόσιες Δασικές εν γένει εκτάσεις είναι η σύνταξη δασικών χαρτών. Το έργο της κατάρτισης δασικών χαρτών / δασολογίου στη χώρα μας αποτελεί συνταγματική επιταγή και απαραίτητη προϋπόθεση για την κατάρτιση του Εθνικού κτηματολογίου»[9]. Οι δασικοί αυτοί χάρτες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για αθλητικούς σκοπούς. Η Ευρώπη χρειάζεται καλύτερη πληροφόρηση με χάρτες για να υποστηρίξει την πολιτική της[10]. Η Ελλάδα αποτελεί μοναδική περίπτωση ευρωπαϊκής χώρας που επιχειρεί να αναθεωρήσει το σύνταγμα της για να περιορίσει την ήδη παρεχόμενη περιβαλλοντική προστασία[11]. Όπως όμως επεσήμανε ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Γιάννης Αλαβάνος (2007) «σε κάθε φωτιά παρά τις αποφάσεις για αναδάσωση, τουλάχιστον 150 στρέμματα καταλήγουν για οικοπεδοποίηση. Η σύνταξη δασικών χαρτών από το κτηματολόγιο θα αποτύχει».[12]
Εθελοντισμός
«Ο συντονισμός πολιτείας και εθελοντών υπήρξε κάκιστος, ήρθαμε όλες τις ημέρες μνα σβήσουμε με φτυάρια τις μικροεστίες και οι αστυνομικοί μας έδιωξαν» είπε ένας ποδηλάτης.[13] Κάτοικοι της περιοχής αλλά και ειδικευμένοι περιπατητές, πολύ καλοί γνώστες της περιοχής έσπευσαν να βοηθήσουν. Μάταια προσπάθησαν να λάβουν θετική απάντηση από τούς συντονιστές για να συμμετάσχουν ενεργά. Αντιθέτως, εμφανίσθηκε μια διμοιρία των ΜΑΤ με σκοπό να αποτρέψει την συμμετοχή τους. Και δικαίως διερωτάται ένας εθελοντής: Άραγε ο εθελοντισμός εφαρμόζεται μόνο για τις ανάγκες των Ολυμπιακών αγώνων;[14]
Θυσία των ελευθέρων χώρων σε ιδιωτικά συμφέροντα.
Είναι δυνατόν να διατίθενται πολύτιμοι δημόσιοι χώροι ιδιωτικές υποθέσεις (όπως το εμπόριο και οι θρησκευτικές τελετουργίες); Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο πολεοδόμος, χωροτάκτης Σκλαβούνος (2007), «οι αλληλοδιάδοχες κυβερνήσεις άλλα εξαγγέλλουν και άλλα κάνουν τελικά ακυρώνοντας στην πράξη αυτά που εξαγγέλλουν. Δίνει δύο παραδείγματα: με τους Ολυμπιακούς αγώνες εξαγγέλθηκε η αύξηση του πρασίνου, έστω κατά ένα ποσοστό μόνο αυτού που πραγματοποιήθηκε στη Βαρκελώνη, όπου το πράσινο και οι ελεύθεροι χώροι διπλασιασθήκαν με την ευκαιρία των εκεί Ολυμπιακών αγώνων. Και όμως η νεοελληνική μιζέρια κατάφερε ώστε το μόνο έργο που δεν πραγματοποιήθηκε να είναι αυτό του Ολυμπιακού πρασίνου, με κυριότερο το οικολογικό πάρκο στη Φαληρική Ακτή. Επίσης, δύο δημόσιοι χώροι 200 και 100 στρεμμάτων στον Βοτανικό και στο Μαρκόνι αντίστοιχα προορίζονται για την κατασκευή του εμπορο-αθλητικού συγκροτήματος του Παναθηναϊκού-Βωβού ο ένας και του μουσουλμανικού τεμένους ο άλλος. Το ποδόσφαιρο των ΑΕ, όμως, το εμπόριο και οι θρησκευτικές τελετουργίες των πολιτών είναι ιδιωτικές τους υποθέσεις και δεν είναι δυνατόν να διατίθενται πολύτιμοι δημόσιοι χώροι». Από την άλλη μεριά, ο Τζέτζης (2007) ανέφερε ότι φυτεύθηκαν 100.000.000 νέα φυτά και 3.500.000 πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας. Δεν ανέφερε όμως ότι σε μία υπερκορεσμένη Αθήνα κτίσθηκαν κι άλλα κτίρια, έπεσε κι’ άλλο τσιμέντο. Ούτε έγινε καμία αναφορά στο προβληματικό κωπηλατήριο του Μαραθώνα και το Φαληρικό δέλτα. Συνεπώς τα εκατομμύρια νέα φυτά δεν μπορούν να κρύψουν την έλλειψη πρασίνου, ιδιαίτερα στη Φαληρική Ακτή. Ούτε το γεγονός ότι θυσιάζεται ο ελεύθερος χώρος του Βοτανικού για να κτισθεί ένα γήπεδο ιδιωτικών συμφερόντων. Δεν θα πρέπει να μας διαφύγει της προσοχής ότι δύο διμοιρίες των ΜΑΤ εμπόδισαν τη δενδροφύτευση που πραγματοποιούσαν οι κάτοικοι στο πεδίο του Άρεως. Η δενδροφύτευση πραγματοποιούνταν σε χώρο που είχε παλαιότερα εκχερσωθεί προκειμένου να μπαινοβγαίνουν φορτηγά από μία παράνομη πίσω πόρτα του Πανελληνίου Συλλόγου για την τροφοδοσία των αθλητικών εγκαταστάσεων. Αυτό είναι επικίνδυνο γιατί δίπλα ακριβώς υπάρχει παιδική χαρά για να κυκλοφορούν υπερήλικες[15]. Παραπέρα, έν άλλο παράδειγμα είναι η αρένα του μπάντιμντον αντιμετωπίστηκε ψευδώς κατά τη προολυμπιακή περίοδο ως μία εγκατάσταση προσωρινού χαρακτήρα. Τόσο η τεχνική φύση της κατασκευής όσο και το υπέρογκο ποσό πού κατέβαλαν οι φορολογούμενοι για τον Ολυμπιακό πόλο στο Γουδί καθιστούσαν εξ αρχής αδιανόητη την κατεδάφιση της εγκατάστασης. Οι χρήσεις αυτές έπρεπε εξαρχής να είναι συμβατές με τον συνολικό στόχο της ανάπλασης της περιοχής, στην κατεύθυνση της δημιουργίας μητροπολιτικού πάρκου πρασίνου (Ρηγόπουλος, 2006). Στο άλσος Γουδί των 330 στρεμμάτων το δήθεν προσωρινό γήπεδο μπάντμιντον έχει παραχωρηθεί για ιδιωτική εκμετάλλευση σε αντίθεση με τις ελπίδες των Αθηναίων για τη δημόσια χρήση του πάρκου ως χώρου περιπάτου και αναψυχής.
Πολιτικές ευθύνες για την οικολογική καταστροφή
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το βράδυ της πυρκαγιάς και ενώ η πύρινη λαίλαπα είχε απλωθεί στη χώρα, ο αρμόδιος για την πυροσβεστική υπουργός ήταν σε κομματική συγκέντρωση. Την επομένη ημέρα πέρασε την μισή του μέρα στην Άμφισσα για να μιλήσει σε ημερίδα για τη επανασύσταση της αγροφυλακής. Από εκεί κατηφόρισε για τη φλεγόμενη Αττικοβοιωτία. Αντί να είναι καθηλωμένος στο κέντρο Διαχείρισης μίας τεράστιας κρίσης έβγαζε λόγους. Από την άλλη μεριά, για λόγους αντιπολίτευσης ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ εξήγγειλε άμεση κατάρτιση δασικών χαρτών, με πρόγραμμα εκτεταμένων αναδασώσεων, αξιοποίηση και προστασία των περιαστικών δασών, δασικών χωριών και ορεινών ποδηλατοδρόμων.[16] Αλλά όπως επεσήμανε ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής «τον Ιούλιο του 1995 κάηκαν 66000 στρέμματα στην Πεντέλη τα οποία κρίθηκαν αναδασωτέα με βάση το Σύνταγμα. Τρείς μήνες μετά όμως το Προεδρικό διάταγμα για την αναδάσωση της Πεντέλης εξαιρούσε πάνω από 55000 στρέμματα».[17] Τέλος στην κριτική του το ΚΚΕ αναφέρει ότι οι κυβερνήσεις εμπορευματοποίησαν τη γη, δεν διαμόρφωσαν το κτηματολόγιο δασολόγιο, αποχαρακτηρίζουν συνεχώς τίς δασικές εκτάσεις, νομιμοποιούν τους καταπατητές με νομοθετικές και συνταγματικές αλλαγές και παραδίδουν τα δάση στην κερδοσκοπία και εκμετάλλευση του κεφαλαίου.[18]
Η συνέχεια του καλοκαιριού ήταν ένας εφιάλτης.
Νωπά είναι στη μνήμη όλων μας τα τραγικά γεγονότα στην Δυτική Πελοπόννησο με τους 66 νεκρούς. Μία από τις πολλές πτυχές του θέματος είναι και το ακόλουθο: Οι αρχές άφησαν τις φλόγες να απειλήσουν άμεσα το Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας και να κάψουν μία πλευρά μία πλευρά του αρχαίου σταδίου. Καμία ιδιαίτερη μέριμνα δεν φάνηκε να έχει ληφθεί, κανένας κεντρικός σχεδιασμός παρόλο που είναι ένας χώρος κατάφυτος και αποτελεί μνημείο της παγκόσμιας κληρονομιάς και σημείο αναφοράς όλου του κόσμου.[19]
Βιβλιογραφία
Ζερεφός, Χ. (2007). Δολοφόνοι της φύσης. Ελεύθερος Τύπος, 30-6-2007. σ.2.
Λατσούδης, Π. (2007). Η φύση θα βρεί του ρυθμούς της. Εγώ όμως ξέρω ότι δεν θα ξαναδώ αυτό το δάσος ποτέ. Περιοδικό ΟΙΚΟ της Καθημερινής, Ιούλιος 2007, τ. 58, σ. 12-13.
Ντάφης, Σ. (2006). Αγοράζουμε αεροπλάνα αντί να κάνουμε πρόληψη. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 27 Αυγούστου 2006.
Ρηγόπουλος, Δ. 2006. Αλλάζει η γεωγραφία του πολιτισμού. Καθημερινή.
Σκλαβούνος, Δ. (2007). Κρανίου τόπος η Αθήνα. Το Βήμα, 30 Ιουνίου 2007.
Τζέτζης, Γ. (2007). Ομιλία κατά τη διάρκεια του 2ου Sports Tourism Forum που έγινε στη Θεσσαλονίκη.
Τσακίρης, Γ. και Μώρου Α. (2007). Τους δείχνουν το δάσος, κοιτάνε το δάκτυλο. Ελευθεροτυπία 3 Ιουλίου 2007.
Φραγκισκάκης, Δ. (2007). Η φωτιά αναπόσπαστο μέρος του μεσογειακού οικοσυστήματος. Ελευθεροτυπία, 3 Ιουλίου 2007, σ.10.
Χρυσόγελος, Ν. (2007). Η ώρα του πολιτικού κόστους για την οικολογική καταστροφή. Ελευθεροτυπία, 29 Ιουνίου 2007, σ.10.
Αναφορές
[1] Ο Κουκουρής Κωνσταντίνος, Ph.D είναι Εκπαιδευτικός, πρώην επίκουρος καθηγητής στο ΤΕΦΑΑ του ΑΠΘ. Εισήγαγε το άθλημα του προσανατολισμού στην Ελλάδα.
[2] Ηρειώτου, Μ. και Χαραλαμπάκης, Μ. (2007). Πήγαν στη φωτιά με χαλασμένη μάνικα! Τα Νέα, Σάββατο 30 Ιουνίου 2007.
[3] Κεντρικό άρθρο της Ελευθεροτυπίας, 29 Ιουνίου 2007.
[4] Καμπύλης, Τακης, (2007). Τους ειδοποίησε ο δασολόγος. Ελεύθερος Τύπος, 30-6-2007. σ.3.
[5] Ελεύθερος Τύπος, 30-6-2007. σ.2.
[6] Κεντρικό άρθρο της Ελευθεροτυπίας, 3 Ιουλίου 2007.
[7] Ελεύθερος Τύπος, 30-6-2007. σ.3.
[8] Τζαναβάρα, Χαρά. 16 μικροί ξεχασμένοι παράδεισοι. Ελευθεροτυπία, 9 Ιουλίου 2007.
[9] Δελτίο τύπου Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας για τους δασικούς χάρτες και το δασολόγιο www.geotee.gr/geosite/drastiriotites
[10] Υπηρεσία τύπου του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου.
[11] Επερώτηση των πρασίνων στην Ευρωβουλή και ψήφισμα της 6ης Συνόδου του Ευρωπαϊκού πρασίνου κόμματος, Βερολίνο 16-18 /3/ 2007. Εμφανίζεται και στην ιστιοσελίδα www.ecogreens.gr
[12] Αλαβάνος (2007). 8 αποχαρακτηρισμοί τον μήνα. Ελευθεροτυπία, 3 Ιουλίου 2007.
[13] Δήλωση στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία του Λεωνίδα Αθανασόπουλου, 9-7-2007.
[14] Δήλωση καταγγελία του Γ. Καλαμπαλίκη στην Ελευθεροτυπία, 1-7-2007
[15] Οικο της Καθημερινής, 55, Απρίλιος 2007, σελ. 8.
[16] Εξαγγελία του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Ελευθεροτυπία, 9 Ιουλίου 2007
[17] Ελευθεροτυπία, 3 Ιουλίου 2007
[18] Ελευθεροτυπία, 29 Ιουνίου 2007, σ.46
[19] Ρεπορτάζ των Κοντράρου Ρασσιά από την Αρχαία Ολυμπία, Ελευθεροτυπία 27-8-2007 Άφησαν τις φλόγες να φθάσουν στο Μουσείο.
